Sebze meyveye bir günde nasıl zam geliyor: Fiyatları market değil hal borsası belirliyor

Sebze meyveye bir günde nasıl zam geliyor: Fiyatları market değil hal borsası belirliyor

Gıda fiyatlarındaki dalgalanmalar, tarladan sofraya uzanan tedarik zinciri ve artan maliyetler gündemdeki yerini korurken, yerel marketlerin çatı kuruluşu İstanbul Gıda Perakendecileri Derneği (İstanbul PERDER) Başkanı Rahmi Kartal, sektörün iç dinamiklerini ve gelecek projeksiyonlarını değerlendirdi.

Enflasyonun yüksek seyrettiği geçmiş dönemlerde stoklu çalışmanın perakendeciye kısa vadeli avantajlar sağladığını, ancak ekonomik dinamiklerin değişmesiyle bu dönemin artık kapandığını belirten Rahmi Kartal, israfla mücadelede stok yönetiminin kritik önemine değindi. Kartal, piyasadaki yeni düzeni şu sözlerle özetledi:

“Şu anda o eski stok avantajları ortada yok. Ürün istediğimiz kadar var, bu nedenle çok alıp stoklamamıza gerek de yok. Eskisi gibi 2-3 aylık mal çekmeye ihtiyaç duymuyoruz, daha kısa periyotlarla, ihtiyaca binaen alım yapıyoruz.”

TARLADAN RAFA YOLCULUKTA BÜYÜK KAYIP YAŞANIYOR

Özellikle yaş meyve ve sebze ile süt ürünlerinin doğası gereği stoklanmasının mümkün olmadığını vurgulayan Kartal, tarladan market rafına gelen süreçteki lojistik kayıpları ve fire oranlarını detaylandırdı:

“Örneğin Antalya’da bugün kesilen bir ürün, ertesi akşam İstanbul’a ulaşıyor, bir sonraki sabah rafa giriyor. Biz daha ilk gün bu süreçte %10-15 fire veriyoruz. Ancak ürün 2-3 gün rafta kaldığında, özellikle yeşillik ve sebze gruplarında kayıp %25-30’lara kadar çıkabiliyor. Bir patates veya soğanda bu oranlar görülmez ama hassas ürünlerde kayıp ne yazık ki büyük oluyor. Ürünlerin tamamını ertesi gün soğuk zincirle saklama şansımız da yok, bu da yönetilmesi gereken ciddi bir süreç.”

İsrafın sadece market tarafında değil, ev içi tüketim alışkanlıklarında da yaşandığına dikkat çeken Kartal, tüketicilere de önemli uyarılarda bulundu. Alışveriş alışkanlıklarının değişmesi gerektiğini savunan Kartal,

“Bizim toplum olarak bir kasaba kültürümüz var; haftada bir toplu alışveriş yapıp dolabı tıka basa dolduruyoruz. Bundan vazgeçilmesi lazım. Ürün her gün var, her gün taze geliyor. İhtiyaç kadar alınmalı ki evdeki israfın da önüne geçilebilsin” ifadelerini kullandı.

FİYATLARI BİZ DEĞİL HAL BORSASI BELİRLİYOR

Vatandaşın haklı olarak sıkça sorduğu “Dün 50 liraydı, bugün neden 65 lira?” sorusuna da açıklık getiren Başkan Kartal, fiyatların perakendecinin keyfiyetinde veya inisiyatifinde olmadığını, haldeki anlık arz-talep dengesine göre belirlendiğini ifade etti. Halin yaşayan bir organizma olduğunu belirten Kartal şöyle konuştu:
 

“Hal, canlı bir borsadır. Ürün o gün az geldiyse, örneğin hale girmesi beklenen 20 tır yerine 8 tır geldiyse fiyat otomatik olarak yükselir. Tam tersi ürün bolsa ve satılmazsa çöp olacağı endişesiyle fiyat düşer. Kimsenin kendi arasında anlaşıp pahalı satma şansı yok. Zaten sektörde inanılmaz bir rekabet var. Tüketici pazarı da biliyor, market de biliyor. Pazardan çok kopuk bir fiyat koyma şansımız yok; ancak seçme imkânı, hijyen standartları, konfor ve hizmet farkıyla cüzi bir miktar fark olabilir.”

Ekim ve Kasım aylarında manav cirolarının düştüğünü belirten Kartal, mevsim geçişlerinde kabak, ıspanak, karnabahar gibi ürünlerde yaşanan fiyat artışlarının geçici olduğunu ve bu durumun Bakanlık tarafından da sıkı şekilde takip edildiğini belirtti.

KIRMIZI ETTE İTHALAT DENGESİ VE ÜRETİM SORUNU

Gündemin en sıcak ve can yakıcı maddelerinden biri olan kırmızı et fiyatlarına da değinen Rahmi Kartal, yerli et ile ithal et arasında 150-200 TL’ye varan bir makas oluştuğuna dikkat çekti. İstanbul ve Ankara PERDER’in Et ve Süt Kurumu (ESK) ile yaptığı protokol sayesinde dar gelirli vatandaşa uygun fiyatlı et ulaştırdıklarını hatırlatan Kartal, sorunun kaynağına inerek şu tespiti yaptı:

“Pandemi döneminde turizm ve ev dışı tüketim bitince, üretici büyük zarar etti ve dişi hayvanlarını, damızlıklarını kestirmek zorunda kaldı. Sektörde “Anasını kestirdiğimiz için bugün danasını bulamıyoruz” durumu oluştu. Şu an yapılan ithalat, arzı dengelemek için yapılıyor ama asıl ve kalıcı çözüm üreticiyi desteklemekte yatıyor. Üreticinin kâr edemediği yerde devletin ithalattan başka çaresi kalmıyor. Çünkü süt para etmezse inek kesilir, inek kesilirse dana olmaz. Bu içinden çıkılması zor bir sarmal.”

Kartal, yıl sonuna kadar ve muhtemelen Ramazan Bayramı sonuna kadar et fiyatlarında kontrollü bir politikanın devam edeceğini öngördü.

TÜİK’İN ALTINDA ZAM YAPIYORUZ

Enflasyon rakamları üzerine çarpıcı bir kıyaslama yapan PERDER Başkanı, perakende sektörünün büyük bir fedakârlık örneği sergilediğini savundu. Resmi rakamlarla kendi verilerini kıyaslayan Kartal, şu ifadeleri kullandı:

“TÜİK enflasyonu %30–31 açıklıyorsa, bizim üyelerimizin sahadaki verileri %27–29 bandında seyrediyor. Biz perakende sektörü olarak resmi enflasyonun 1–2 puan altındayız. Müşteriyi kaybetmemek, sadakati korumak ve ayakta kalmak için kârlarımızdan taviz veriyoruz. Büyüme planlarından vazgeçtik, yılı başa baş kapatmayı bile başarı sayıyoruz.”

Röportajın sonunda gelecek projeksiyonlarını paylaşan Rahmi Kartal, gıda enflasyonunun iklim şartlarına sıkı sıkıya bağlı olduğunu hatırlattı. 2026 yılı için sert bir düşüş beklemediklerini ancak piyasalarda bir iyileşme öngördüklerini belirten Kartal, sözlerini şöyle tamamladı:

“Eğer tarımsal üretimde iklimsel bir sorun yaşamazsak ve mali disiplin kararlılıkla devam ederse, 2026 yılında enflasyonun –22 bandına, daha temkinli bir tahminle %24 seviyelerine inmesini bekliyoruz. Ancak önümüzdeki 1–2 yıl, işletmeler için yeni yatırımlardan ziyade ‘bekle-gör’ dönemi olacak. Finansa erişimin kolaylaşması ve faizlerin düşmesiyle 2027’ye doğru sektör olarak daha rahat bir nefes alabiliriz.”

Kaynak: HABER7.COM